Öğrenme, yaşam boyu devam eden kapsamlı bir süreçtir ve bilgiyi algılama, organize etme, depolama ve gerektiğinde geri çağırma süreçlerini içerir. Öğrenme sürecinde, bireyin bilgi edinme yeteneğinde zorluklar yaşaması ve öğrenme alanlarının etkin bir şekilde işlememesi durumunda Özgül Öğrenme Güçlükleri ortaya çıkabilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG), organik bir neden olmaksızın bireyin okuma, yazma, dinleme, anlama, ifade etme veya matematik gibi alanlarda yaşıtlarından ve zekasından beklenen düzeyin önemli ölçüde altında olması olarak tanımlanabilir. Bu durum için “Özel Öğrenme Güçlüğü”, “Özgül Öğrenme Bozukluğu”, “Öğrenme Bozukluğu” veya “Öğrenme Güçlüğü” gibi terimler de kullanılabilir. Özgül Öğrenme Güçlüğü tedavi edilebilir bir durumdur.
Öğrenme, sadece yeni beceriler edinme veya akademik başarı elde etme süreci olarak değerlendirilmemelidir. Öğrenme sürecinde yaşanan zorluklar, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Özgül Öğrenme Güçlüğünün nedenleri tam olarak bilinmese de, genetik ve çevresel etmenlerin rol oynadığı, biyolojik temele dayanan ve nörogelişimsel bir yapısal bozukluk olduğu düşünülmektedir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü tanısı konulabilmesi için iki şart söz konusudur:
1- Bireyin akademik performansında belirgin bir düşüş gözlemlenir.
2- Bu durum aşağıdaki faktörlerle açıklanamaz:
- Görme veya işitme sorunları
- Yetersiz eğitim
- Sosyoekonomik sıkıntılar (düşük gelir düzeyi, kalabalık ev ortamı gibi)
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
- Depresyon veya Kaygı Bozuklukları
- Zekâ Geriliği: Özgül öğrenme güçlüğü olan bir bireyde genel bir zeka geriliği olmamalıdır.
Özgül Öğrenme Güçlüğü olan bir çocuk;
- Normal veya normalden yüksek zekâ seviyesine sahiptir.
- Duyusal bir bozukluğu yoktur.
- Psikiyatrik veya nörolojik bir teşhis almamıştır.
- Standart eğitim almış olmasına rağmen, yaşına ve zekâ seviyesine uygun düzeyde başarı gösteremez.
- Okuma, yazma ve matematik gibi akademik becerilerde belirgin sınırlılıklar gösterir.
- Harfler, sayılar vb. gibi pek çok şeyi ters algılar.
Özgül Öğrenme Güçlüğü ikincil belirtiler ile de kendini gösterebilir:
- İşitme güçlüğü ve sözlü ifade eksikliği,
- Mantık yürütmede sıkıntılar,
- Örgütlenme ve planlama zorlukları,
- Hiperaktivite veya hipoaktivite belirtileri,
- Dikkat ve konsantrasyon sorunları,
- El-göz koordinasyonunda ve motor becerilerde zayıflık,
- Görsel ve işitsel algı sorunları,
- İpuçlarını yavaş değerlendirme,
- Mekânda yönelim ve zaman bilgisinde zorluklar,
- Zaman kavramlarını öğrenme zorluğu,
- Zaman yönetiminde sıkıntılar,
- Sağ-sol ayrımında zorlanma,
- Sakarlık ve dikkatsizlik,
- Hızlı unutma eğilimi,
- Ritmik hareketlerde güçlükler,
- Yanlış heceleme ve okuma sırasında hatalar,
- Matematik becerilerinde zorlanma,
- Engellenmeye düşük tolerans,
- Değişikliklere uyumda zorluk.
Belirtilerin tamamı her zaman görülmeyebilir, ancak bu çocukların akademik performanslarının genellikle zekalarının altında olduğu ortak bir özelliktir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü, okuma güçlüğü (disleksi), yazma güçlüğü (disgrafi) ve matematik güçlüğü (diskalkuli) olarak farklı alt tiplere ayrılır. Bu alt tipler, tek başına görülebildiği gibi bir arada da görülebilir. “Disleksi” terimi, Özgül Öğrenme Güçlüğü için sıklıkla kullanılan bir terimdir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Zekâ Geriliği Olarak Görülmemelidir (H2)
Özgül Öğrenme Güçlüğü: Tanı ve Belirtiler
Özgül Öğrenme Güçlüğü, zekâ geriliği değil, eğitim sistemi ve akademik performansla ilgili bir tanıdır. Bu nedenle, bu yönde belirtiler gösteren çocuklar genellikle ilköğretim döneminde tanı alırken (okul öncesi dönemde haberci belirtiler kendini gösterebilir), kliniklere sıklıkla akademik başarısızlık ya da okula uyum sorunları olarak başvururlar.
Bu durumda, genellikle birkaç alt tip bir arada görülür ve Dikkat Eksikliği ve/veya Hiperaktivite Bozukluğu da eşlik edebilir. Bununla birlikte, duygusal ve davranışsal sorunlar da ortaya çıkabilir.
Çocukların zekasında bir problem olmadığı için, genellikle çevrelerinde yaşananlardan etkilenirler ve başarısız olduklarını fark ederler. Bu durumda, psikolojik danışmanlık hizmeti alınması önemlidir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü: Tedavi ve Destek
Erken tanı ve tedavi, Özgül Öğrenme Güçlükleri gibi diğer sorunlarda olduğu gibi önemlidir. Tıbbi açıdan tedavi edilemeyen bir durumdur. Ancak, yapılan değerlendirmeler sonucunda elde edilen bulgular, Özgül Öğrenme Güçlüğü tanısını destekliyorsa, eğitsel terapiyi içeren bir tedavi ve müdahale programı uygulanır.
Öğrenme Güçlüğü tanısı alan bireylerin her biri için güçlü ve zayıf yönleri değerlendirildikten sonra Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) düzenlenir. Bu programlar, çocuğun ihtiyaçlarına ve öğrenme tarzına uygun olarak özelleştirilir.
Uygulanan tedavi süresi, çocuğun öğrenme hızına ve şekline bağlı olarak değişebilir. Özgül Öğrenme Güçlüğü, ömür boyu süren ve bireysel farklılıklar içeren bir tanıdır. Bu nedenle, erken tanı ve uygun tedavi, bireylerin hayat kalitesini artırır ve topluma önemli katkılar sağlar.