Zihinsel engellilik, bireyin zihinsel fonksiyonlarının doğum öncesinde, doğum esnasında veya doğum sonrası ortaya çıkan bazı faktörlere bağlı olarak normalden daha yavaş geliştiği durum olarak ifade edilebilir.
Zihinsel engelli bireyler, diğer bireyler gibi yemek yeme, içmek, sevmek ve sevilmek gibi temel sosyal ve duygusal ihtiyaçlara sahiptirler. Özgüven eksikliği yaşarlar ve bağımsız hareket etme, arkadaş edinme gibi sosyal etkileşimlerde güçlük çekerler.
Zihinsel Yetersizlik Nedenleri Nelerdir?
Hamilelik Dönemindeki Nedenler
- Annenin maruz kaldığı bazı rahatsızlıklar, kullandığı ilaçlar, zehirlenme vakaları, yetersiz beslenme durumları gibi etkenler.
- Aile içi evlilikler, kan uyumsuzlukları
- Doğumsal olarak ortaya çıkan anomaliler
Doğum Sırasındaki Nedenler
- Bebeğin doğum esnasında oksijen eksikliği yaşaması
- Doğum sırasında bebeğin enfeksiyon kapması
- Doğumun zorluğu ve bebeğe müdahalede kullanılan aletlerin (vakum, forseps vb.) zarar verici etkisi
- Doğumun beklenenden erken ya da geç gerçekleşmesi
Doğum Sonrası Nedenler
- Trafik kazaları veya zehirlenmeler sonucu beyinde meydana gelen hasarlar
- Çocuğun gelişimini olumsuz etkileyen çeşitli bozukluklar ve hormonal dengesizlikler
- Çocuğun yetersiz ve dengesiz beslenmesi, hafif seviyede zihinsel engelliliğe yol açabilir.
- Çocukta görülen ateşli rahatsızlıklar (menenjit, kızamık gibi)
Zihinsel Gelişim Özellikleri
- Akranlarına kıyasla daha düşük performans gösterme eğilimindeler.
- Okuma ve yazıda anlama güçlükleri yaşarlar
- Bilgileri geç ve zor öğrenirler
- Kısa dikkat odakları vardır
- Soyut kavramlar ve zaman algısında zorlanırlar
- Objeleri gruplandırmakta zorluk çekerler
- Görsel ve işitsel olarak aldıkları bilgileri kolayca unutabilirler
- Görsel ve işitsel algıları zayıftır
- Dil gelişimi, anlama ve ifade etme açısından gerilik gösterebilir
- Duygularını ve düşüncelerini ifade etmede zorlanırlar
- Kolayca arkadaş edinemezler
- Sorumluluk almak konusunda isteksizdirler
- Sosyal etkinliklere karşı genellikle ilgisizdirler
Zihinsel Yetersizlik Türleri
1- Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik
Hafif derecede zihinsel engeli olan bireyler, özel eğitim ve destekli eğitim hizmetlerine gereksinim duyar. Bu kişilerde konuşma gecikmesi görülebilir. Kendi ihtiyaçlarını ifade edebilir ve günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde gerçekleştirebilirler.
2- Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizliği Olan Bireyler
Bu bireyler, sosyal ve günlük yaşam becerilerinde yeterlilik kazanabilmek için yoğun olarak özel eğitime ihtiyaç duyarlar. Anlama, dil gelişimi ve motor becerileri alanlarında gelişim geriliği yaşarlar. Özel eğitim alan çocuklar, temel düzeyde okuma, yazma ve sayı sayma becerilerini edinebilirler. Basit talimatları uygulayabilir ve sade sosyal aktivitelere katılım sağlayabilirler.
3- Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizliği Olan Bireyler
Bu kişiler, sosyal ve kişisel bakım yeteneklerindeki eksiklikler sebebiyle, hayatın her alanında kapsamlı özel eğitime muhtaçtır.
En ağır düzeyde zihinsel engeli bulunan kişiler; en basit talimatları bile anlamakta büyük zorluk çekerler. Birçoğu, ciddi motor beceri gelişim eksiklikleri nedeniyle hareketsiz kalabilir. Bu bireyler, yardım ile hareket edebilirler.
Kişisel bakım ihtiyaçlarının büyük bir kısmı diğer insanların yardımı ile karşılanır. Öğrenme süreçleri yavaş ve zordur. Gelişim düzeyleri, yaşıtlarının çok gerisindedir.
Zihinsel Engelli Bireyler Eğitim ve Destek Programı Nedir?
Çocukların iletişim yetenekleri ve sosyal davranışlarına dair performanslarını değerlendiren testler yapılmalıdır. Alınan çeşitli tedbirlerle engelliliğin önüne geçilmesi mümkündür. Aynı zamanda, bu durumlar en etkili yöntemlerle tedavi edilebilir.
Bu tedbirler arasında, anne ve baba adaylarının, bebeklerinin gelişim ve eğitim süreçleri hakkında doğum öncesinden itibaren bilgilendirilmesi önemlidir. Bu bilgilendirme sayesinde, olası sorunlar ve gelişimsel gecikmeler erken fark edilerek, erken müdahale programlarına başlanabilir.
Önemli olan, tedavi sürecinde çocuğun zekâ düzeyinin normale ulaştırılması değil, mevcut potansiyelin en verimli şekilde kullanılmasına yardımcı olunmasıdır. Bu süreçte gerçekçi ve sabırlı bir yaklaşım benimsenmelidir.